Rouge de Provence
Iedereen kent de rosé van Provence. Veel minder gekend zijn de rode wijnen, die nochtans bij de beste van Frankrijk horen. Ontdek de rouge de Provence, bij je thuis.
Welkom in Saint-Rémy-de-Provence, twintig kilometer ten zuiden van Avignon. Dit is het Provençaalse vakantiedorp par excellence: hier zie en hoor je in normale tijden overal Vlamingen. En overal zie je pancartes van wijndomeinen die uitnodigen voor een "dégustation gratuite". Waar toeristen dan naartoe gaan om hun voorraadje goedkope rosé in te slaan. Weinigen weten dat er, op amper vijf kilometer van het dorp, schitterende rode wijnen worden gemaakt door de Franse Wijnbouwster van het Jaar. Jawel, met die titel werd Dominique Hauvette dit jaar bekroond door het gezaghebbende wijnmagazine La Revue du Vin de France.
Dominique Hauvette heeft nog nooit iemand uitgenodigd voor een degustatie, ze ontvangt alleen "sur rendez-vous". Ik heb al verschillende keren het geluk gehad zo'n afspraak met haar te kunnen maken.
"Ik ben een kind van mei '68", vertelde ze mij, "Geboren in Parijs, ik was toen 18. En zoals zovele jongeren in die tijd, wist ik niet wat ik met mijn leven aan moest. Mijn ouders hadden een hotel-restaurant in de Franse Alpen, ik was daar een tijdje skilerares. Toen mijn vader in de Provence ging wonen, volgde ik hem. Ik ben er niet meer weggegaan."
In 1988 verkocht de buurman van haar vader zijn huis. En daar hingen twee hectaren wijngaard aan vast. Zo is het begonnen: "Het was een overwoekerd stuk grond, met daarop een bouwvallige mas. Ik hield van werken in de natuur maar kende niets van wijnmaken. En ging dus oenologie studeren in Montpellier."
Jaar na jaar werden haar wijnen beter, haar wijngaard groeide van twee naar zeventien hectare, ze bouwde een nieuwe wijnkelder uit ecologische materialen, en schakelde over op biodynamie. Zijzelf groeide uit tot een van de beste wijnbouwsters van de streek. En van Frankrijk. En van de wereld. Want vandaag exporteert ze haar wijnen naar overal waar wijnliefhebbers wonen.
Ook op vijf kilometer van Saint-Rémy-de-Provence, maar aan de andere kant, woont en werkt Eloi Dürrbach van het Domaine de Trévallon. Net zoals Hauvette is hij een kind van mei '68 en oorspronkelijk niet van de streek. Evenmin ontvangt hij bezoekers voor degustaties. Maar ook hem heb ik al verschillende keren ontmoet.
Al meermaals hoorde ik hem klagen over het feit dat de Provençaalse wijnbouw stikt van de toeristen die snel tevreden zijn: "Wijnbouwers hoeven dus geen moeite te doen. Ik was de eerste die ervan droomde om hier een grote rode wijn te maken."
Hij was nochtans niet voorbestemd om wijnbouwer te worden: "Mijn ouders waren kunstenaars uit de Elzas. Mijn vader, een beeldhouwer, vond dat het klimaat en de sfeer van de Provence zijn creativiteit zouden stimuleren. Hij kocht in de jaren zestig dit domein. Ikzelf ging naar Parijs wiskunde en architectuur studeren, maar dat beviel me niet. Nu had mijn vader altijd gehoopt dat op zijn domein ooit een wijn zou gemaakt worden, en daarom stelde ik hem voor om er te komen wonen en die wijn te maken. Ik was toen 23 en kende niets van wijn, misschien daarom dat ik tegen de regels van de streek durfde in te gaan."
Dürrbach maakte wijn van een druivenmix die taboe was in de Provence, maar een schitterend resultaat opleverde in het glas: "Ik mengde de helft syrah, een druif van hier, met de helft cabernet sauvignon, een druif van Bordeaux: dat mocht niet. Maar ik zette door en dus werd mijn wijn naar een lagere categorie verbannen, die van vin de pays."
Dürrbach vreesde voor de commerciële weerslag, maar het omgekeerde gebeurde: wijnliefhebbers waren vol lof over deze wijn. Hij viel bovendien op door zijn finesse en lichtheid, ongewoon voor een zuiderse wijnstreek met veel zon, waar de wijnen doorgaans zwaarder en zwoeler zijn.
"Dat komt omdat mijn wijngaard zich op een noordelijke helling bevindt", is zijn verklaring, "Vandaar dat ik de alcohol onder controle kan houden. Daarnaast bewerk ik mijn wijngaarden biologisch, ik gebruik geen fabrieksgisten, extraheer bijna niet, filter niet en gebruik geen kleine houten vaten maar grote foeders. Dat alles samen maakt dat mijn wijn anders is dan de doorsneewijn in deze streek."
Twee andere wijnbouwers die met de mix van cabernet sauvignon en lokale zuiderse druiven aan de slag gingen, zijn evenmin hier geboren: het zijn Duitsers. In Jouques, in de wijnstreek Côteaux d'Aix en Provence, woont en werkt Peter Fisher van Château Revelette. Hij studeerde oenologie aan de befaamde Davis University in Californië.
"De cabernet sauvignon is een druif die moeilijk rijpt", vertelde hij, "Vandaar dat ze in Bordeaux niet elk jaar volledig rijp wordt. Dat probleem heeft ze niet in de Provence, daarom vond ik het merkwaardig dat ze hier maar voor een beperkt percentage toegelaten is. Ik leerde dat de Franse wijnwetten nogal star zijn. Cabernet sauvignon is het privilege van Bordeaux, en wordt daarom beperkt in andere streken."
Zo ontstond de paradox dat Fisher zijn goedkopere basiswijn als AOP mag verkopen (Appellation d'Origine Protégée), maar zijn topwijn - waarin hij meer cabernet sauvignon gebruikt - het minder kwalitatieve IGP-label moet dragen (Indication Géographique Protégée).
Twintig kilometer verder naar het zuiden, in Puyloubier, richtte Henning Hoesch - een Duits historicus en klassiek cellist - in 1972 het Domaine Richeaume op. Ook hij was een van de eerste om hier cabernet sauvignon aan te planten, en te mengen met zuiderse druiven zoals syrah en grenache.
Hij wees mij op een ander voordeel van het Provençaalse klimaat: "Ik heb altijd een grote interesse gehad voor natuurlijke landbouw, en dit droge klimaat is daar heel geschikt voor. Vooral vocht veroorzaakt immers de hardnekkige schimmelziekten van de wijnstok, die met natuurlijke middelen moeilijk te bestrijden zijn. Van bij het begin ben ik dan ook natuurlijk te werk gegaan, lang vòòr de beweging van de natuurlijke wijnen opkwam."
Ook zonder cabernet sauvignon worden in Provence prachtige rode wijnen gemaakt. Zoals in Palette, een van de kleinste wijnstreken van Frankrijk, maar gezegend met een uitzonderlijk microklimaat en kalkrijke ondergrond. In de buurt van Aix-en-Provence, in het dorp Meyreuil, ligt het Château Simone, sinds twee eeuwen in handen van de familie Rougier. In 1946 was Jean Rougier de drijvende kracht achter de officiële erkening van deze wijnstreek van amper 46 hectare. De wijngaard van Château Simone telt 22 hectare, en neemt dus bijna de helft van de totale productie van Palette voor haar rekening.
Frédéric Rougier heeft nu samen met zijn neef Jean-François, de kleinzoon van Jean, de leiding in handen. Als je het domein binnenrijdt, ben je nog ruim een kilometer onderweg door een bos alvorens de prachtige oude bastide te bereiken waar de wijnen worden gemaakt en rijpen. Het effect is magisch. Vlakbij ligt de drukke autosnelweg, hier sta je in de schaduw van stokoude bomen, in een tafereel dat verstild en versteend lijkt in de tijd.
De fijne, geschakeerde wijn van Château Simone - een blend van grenache en mourvèdre, aangevuld met autochtone Provençaalse druiven - kan je zonder meer klasseren bij de top van Frankrijk.
"Ons publiek is niet de gemiddelde wijndrinker", zei Frédéric mij, "Alleen echte wijnliefhebbers kennen en kopen ons. Dat merken we overal ter wereld."
Château Simone is een wijndomein dat tot de "oude school" behoort. Moderne oenologie, technologie en nieuw eikenhout worden tot een minimum beperkt.
"Wij concentreren ons op het werk in de wijngaard", aldus Frédéric, "Want onze traag rijpende druiven zijn het echte geheim van onze aromatische expressie en finesse."
De Middellandse Zee maakt deel uit van de Provence, en aan de kust daarvan ligt Bandol. Hier worden vooral wijnen van mourvèdre gemaakt, een druif die zich leent tot grote bewaarwijn.
De vader van Reynalde Delille, een sommelier en restaurateur, stampte in 1963 het Domaine de Terrebrune uit de grond. De zon schijnt er volop, maar in de verte zie je de zee en de zeebries verkoelt de wijngaard en blaast hem droog.
"Dat is het geheim van de finesse van onze wijnen", zei Reynalde die het domein nu leidt, "Bovendien bevat de ondergrond van Bandol veel kalk, die het water van herfst en winter doorlaat en opslaat. Zodat de druiven in onze droge zomers niet aan droogtestress lijden."
Toch is wijnbouw hier niet makkelijk: "De Provençaalse natuur is wild. Alles groeit snel, het onkruid schiet hoog op en is taai. Als je niet oplet, overwoekert het je hele wijngaard. De wind kan hier ook krachtig blazen. Nadien moet je de stokken letterlijk weer rechttrekken. Maar dat weerhoudt er ons niet van om volledig natuurlijk te werken, zoals mijn vader al deed toen hij met het domein begon."
Langs de kustlijn loopt een schilderachtige weg de heuvels in, naar een van de bekendste domeinen van Bandol: Château de Pibarnon. Het straalt aristocratische grandeur uit, Eric de Saint Victor heeft dan ook een kleine d in zijn naam. De ligging is spectaculair: vanop het terras van het woonhuis zie je de wijngaarden in een natuurlijk amfitheater op 300 meter hoogte, met op de achtergrond de zee in al haar glorie, blinkend in de zon.
Erics ouders creëerden dit domein in 1978, uit passie voor rode Bandol: "Mijn vader had in een restaurant Château de Pibarnon gedronken, en hij vond die wijn zo goed dat hij op zoek ging naar het domein. Het bleek maar 3 hectare groot te zijn, en de eigenaar wilde het verkopen. Mijn vader aarzelde niet. En breidde het domein uit tot 48 hectare vandaag."
Verder naar het oosten langs de Côte d'Azur ligt Nice. En daar, hoog boven de stad, ligt de piepkleine wijnstreek Bellet, die zelfs in Frankrijk amper gekend is. Op slechts 50 hectare wordt hier wijn verbouwd door een tiental domeinen.
Alweer verwacht je hier, in het uiterste zuiden van Frankrijk, het vuur van de zon in je glas. Maar Bellet is een van die uitzonderlijke terroirs waar alle natuurlijke factoren samenkomen om fijne, elegante wijn te maken: hoge ligging, ventilatie en verkoeling van de zeewind, een bodem met kiezel, kalk en zand, en lokale druiven die aangepast zijn aan dit klimaat. Voor rode wijn gaat het om folle noire en braquet, druiven die je nergens anders in Frankrijk - en zelfs in de wereld - aantreft.
Het meest gereputeerde domein is Château de Bellet, sinds de vijftiende eeuw was het eigendom van de familie de Charnacé. Drie kwartier lang moet je met de auto langs bergwanden en haarspeldbochten klimmen om er te geraken. En dan sta je plots vòòr een wijngaard waar je constant de koele zeewind voelt. Rondom, zover het oog reikt, niets dan bossen en villa's. De wijngaard ligt ertussen als een vreemde oase.
"Je ziet meteen de reden waarom Bellet zo klein is", zei Ghislain de Charnacé mij toen ik hem ontmoette, "Door de druk van de bouwpromotoren werden de meeste wijngaarden hier gerooid om er lucratievere bouwgrond van te maken."
Château de Bellet heeft aan die druk weerstaan, zelfs toen de familie het in 2012 verkocht aan de investeringsgroep La Française. Die spaarde kosten noch moeite om de eeuwenoude erfenis van de familie in ere te houden. De eigenaars wilden in hun domein blijven wonen. En daarom werd de kapel bovenop de berg, ooit gebouwd ter ere van de overgrootmoeder van de Charnacé, volledig gerestaureerd om er het proeflokaal van te maken. Daaronder werd de nieuwe wijnkelder aangelegd. Een mooier eerbetoon voor een Provençaalse wijn is er niet.
Waar vind je rode wijnen van de Provence om thuis van te genieten ?
- Château Revelette: wijnhuisvandenbulcke.be
- Château Pradeaux: chateauxvini.be
- Château de l'Escarelle: adbibendum.be
Invoerders:Ad Bibendum ( Sint-Truiden )
Châteaux Vini ( Ternat )
Wijnhuis Vanden Bulcke ( Roeselare )
