Iedereen kent de Ardèche, maar wie kent de wijnen?
Vele Vlamingen gaan er met vakantie, anderen kennen de streek omdat Piet Huysentruyt er zijn restaurant heeft. Maar de wijnen van de Ardèche kennen ze niet. Ik trok er naartoe om daar verandering in te brengen.
Wijnboeken en wijngidsen vinden de Ardèche hoogstens een kleine vermelding waard. De wijnen hebben niet de hoogste status van appellation d'origine protégée (AOP) en komen als IGP Ardèche op de markt (Indication Géographique Protégée), de categorie van de vroegere vins de pays. Sommige dragen zelfs het label vin de France, de categorie van de eenvoudigste Franse wijnen. Toch zijn hier gepassioneerde wijnbouwers bezig om de kwaliteit van hun wijnen stelselmatig op te drijven. En omdat de Ardèche een droge streek is, met minder kans op schimmelziekten van de wijnstok, is ze zeer geschikt om wijndruiven biologisch te kweken.
"De wijnbouw in de Ardèche bestaat al 2000 jaar, en was goed gekend in de Middeleeuwen", vertelt Philippe Dry (55), directeur van Vignerons Ardèchois, de vereniging die de verkoop en distributie verzorgt voor alle coöperaties van de streek, "Vanaf 1944 werden hier coöperaties opgericht, omdat - zo zei men - de wijnbouwers te arm waren om alleen wijn te maken. Op vele plaatsen werd dus één grote wijnkelder gebouwd waar de lokale wijnbouwers hun druiven leveren om er wijn van te maken. Tot op vandaag is 90% van de wijn uit de Ardèche afkomstig van een coöperatie."
Veel veranderde toen zowaar een wijnhuis uit het beroemde Bourgogne hier neerstreek. Louis Latour plantte chardonnay aan, de druif van de grote witte bourgognes. En toonde aan dat die ook in de Ardèche goede witte wijn kon opleveren. Latours voorbeeld werd gevolgd door het grootste wijnhuis van de Rhônevallei, Chapoutier. En dat gaf ook kleinere familiale wijndomeinen vertrouwen om onder hun eigen naam IGP Ardèche-wijnen op de markt te brengen. Zoals het domein van Guy Farge in Saint-Jean-de-Muzols, in het noorden van de streek.
Ik ontmoet er zijn zoon Thomas (30), die het domein zal overnemen. Achter het huis zie ik wijnstokken staan op een steile helling: "Daarvan maken we onze duurdere wijnen onder de appellation Saint-Joseph".
Dan wijst hij naar een wijngaard aan de andere kant van het huis: "En daarvan maken we met dezelfde druiven onze goedkopere Ardèchewijnen, omdat deze grond net buiten de zone van Saint-Joseph valt."
De wijnen kosten tussen 7 en 10 euro, minder dan de helft van die van Saint-Joseph. Maar Thomas staat erop de kwaliteit hoog te houden: "Onze streeknaam Ardèche staat erop, die willen wij niet beschamen. Nous sommes des Ardèchois, wij zijn fier op onze streek."
Die fierheid zal ik overal in de Ardèche tegenkomen: "Dit is altijd een ruwe streek geweest, een beetje afgesneden van de rest van Frankrijk, waar het leven niet altijd makkelijk was. Dat heeft onder de inwoners een groot samenhorigheidsgevoel gecreëerd."
In het dorpje Vion, aan de voet van een berg met bossen en wijnstokken, zijn de straatjes amper breed genoeg om er een auto door te laten. Hier is Jean-François Jacouton (41) begonnen met alleen een perceeltje wijngaard van zijn grootvader, van wie hij het vak leerde: "Ik had geen geld, alleen passie. Dus kocht ik goedkopere gronden waarmee ik wijnen onder het label IGP Ardèche kan maken. En geloof me, als je dat goed wil doen, heb je er evenveel werk aan als aan appellation-wijnen die je duurder kan verkopen."
Hij neemt mij mee naar zijn wijngaarden, hoog op het bergplateau met een fantastisch zicht over de Rhônevallei: "Ik heb alles zelf geplant, stok per stok. Want ik kon mij geen firma veroorloven die dat mechanisch doet."
Intussen huurt hij wel enkele percelen in de appellation Saint-Joseph: "Het is als wijnbouwer moeilijk om alleen met IGP-wijnen naar buiten te komen. Een appellation-wijn geeft potentiële klanten vertrouwen, waarna ze ook mijn goedkopere Ardèchewijnen proeven. En dan raken ze overtuigd. Ik exporteer nu 60% van mijn productie, onder meer naar de Verenigde Staten."
Toch moet hij af en toe bijklussen voor bedrijven in de streek, omdat hij anders niet rond komt: "Ik heb drie zonen en zit nog volop in de investeringsfase. Maar mijn zonen zullen later van dit werk kunnen profiteren."
Ik rijd nu naar het zuiden van de Ardèche. In het middeleeuwse stadje Alba-la-Romaine onmoet ik Patrice Bosquet (35), vice-president van de plaatselijke coöperatie, en een van de 50 aangesloten druivenkwekers.
"Er zijn nogal wat verschillen tussen het noorden en het zuiden", zegt hij, "Hier vind je vele andere druivenrassen en ook, in tegenstelling tot in het noorden, bijna alleen wijnen onder het label IGP Ardèche. Wij houden hier van dit label omdat de regels minder strikt zijn dan in een appellation, zodat we meer vrijheid hebben."
Ook het landschap is anders, ruiger en bergachtiger: "Met veel uitgedoofde vulkanen" voegt Bosquet daar aan toe, "En op die vulkanische ondergrond worden soms druiven gekweekt, waardoor de wijn een heel bijzondere, vuursteenachtige expressie krijgt."
Daarom heeft Sébastien Arsac (40) zijn topwijn van syrah Volcanik genoemd. Samen met zijn broer is hij de derde generatie van een wijnbouwersfamilie, die vroeger druiven leverde aan de lokale coöperatie: "Maar daar zijn we mee gestopt."
De familie woont nog altijd in dit kleine afgelegen gehucht van het dorpje St-Jean-le-Centenier, waar zijn grootmoeder de eerste druiven plantte.
"Enkele jaren geleden zijn we overgeschakeld op de biodynamische wijnbouw", vertelt Sébastien, "We willen druiven zo natuurlijk mogelijk kweken en wijnen zo natuurlijk mogelijk maken, dat is de toekomst."
Daar gaat hij ver in: hij kweekt zelfs zijn eigen koeien omdat hij zeker wil zijn van de kwaliteit van de mest voor zijn wijngaarden. Die aandacht voor elk detail heeft zijn effect op de wijn: Domaine Arsac behoort tot de beste domeinen van de Ardèche. Met wijnen rond de 10 euro.
Ook Benoit Chazallon (37) is een aanhanger van de biodynamie. In Grospierres kochten zijn ouders het 12de-eeuwse Château de la Selve met de wijngaarden errond. Hun zoon Benoit mocht reeds als jonge twintiger bewijzen waarom hij absoluut oenologie had willen studeren: "Via mijn moeder, die afkomstig is van een wijnbouwersfamilie in de Rhônevallei, had ik een wijngaard in een gekende appellation kunnen verwerven, maar ik verkoos de vrijheid van de Ardèche. Wist je dat vroeger, toen de Franse wijnwetten het nog toelieten, wijn van de Ardèche vaak werd gebruikt om wijnen van Bordeaux en Bourgogne op te peppen?"
Benoit slaagt er alvast in om het potentieel van de Ardèche ten volle te benutten. Door zijn vermogende familie kon hij weliswaar meteen beschikken over de nodige middelen, maar hij heeft ze goed gebruikt: zijn wijnen getuigen van grote klasse en finesse, en zijn dan ook (terecht) iets duurder dan het gemiddelde in de streek: tussen 13 en 20 euro.
Florence en Olivier Leriche (beide 44 en landbouwingenieur) moesten het ondanks hun familienaam met veel minder middelen doen, dat merk ik meteen als hun Domaine des Accoles in Alissas een eenvoudige hangar blijkt te zijn. Hun wijngaard bevindt zich 60 kilometer zuidwaarts, in St-Marcel-d'Ardèche. "Het was een bestaande wijngaard in een zeer goed terroir", legt Florence uit, "Maar de plek is nogal afgelegen, en er was geen gebouw om de wijn ter plaatse te maken."
Voordien woonden ze 13 jaar in Bourgogne, waar Olivier technisch directeur was van een topdomein, Domaine de l'Arlot. Die Bourgondische invloed is merkbaar in hun wijnen, zowel in de kwaliteit als in de fijne, elegante stijl. Wellicht was het net daarom dat ze het label IGP Ardèche niet kregen: "De keuringscommissie vond onze wijnen te licht en te weinig gekleurd. Vandaar dat ze als vin de France op de markt komen. Maar we zijn er niet rouwig om, het geeft ons alle vrijheid om de wijnen te maken die we echt willen. En we worden daarin gevolgd door vele sommeliers en wijnliefhebbers."
In de Ardèche zijn er ook wijnbouwers die zich bewust niet aan de regels van de IGP houden. Zoals Jérôme Jouret in Villeneuve-de-Berg. Of zijn wijnstokken zich al dan niet in de IGP-zone bevinden, of de geteelde druiven al dan niet toegelaten zijn, en of zijn werkwijze overeenstemt met de voorschriften, hij houdt er geen rekening mee: "De echte liefhebbers weten dat het label uiteindelijk niet zo belangrijk is."
Jouret is een aanhanger van de zogenaamde vins nature, waarbij de menselijke interventie in het wijnmaakproces zo beperkt mogelijk blijft. Hij gebruikt zelfs geen sulfiet om zijn wijn te beschermen tegen oxidatie en bacteriën: "Als je druiven gezond zijn, dus niet verpest door chemische middelen, maken ze tijdens de gisting voldoende natuurlijke sulfiet aan om de wijn te beschermen."
Opvallend is het lage alcoholgehalte van zijn wijnen: "Mijn wijngaard ligt op een hoogte, waar het minder warm is dan in de rest van de streek. Mijn druiven bevatten dan ook minder suiker, en mijn wijnen dus minder alcohol."
Zijn wijnen zijn verrukkelijk licht en fris, en tegelijk sappig, boordevol fruit en aromatisch expressief. Een zoveelste bewijs dat de Ardèche als wijnstreek meer verdient dan slechts een kleine vermelding in wijngidsen.
Meer tips en informatie
- www.ardeche-guide.com
- Organisatie van wijnbezoeken en degustaties: www.terresdesyrah.com
- Wijntochten met fiets of segway: www.gyropodescrussol.fr
- Invoer: Jérôme Jouret (www.divino.be) en Château de la Selve (www.divinewines.be)
De Ardèche: meer wijn dan je denkt
Een 60-tal kilometer ten zuiden van Lyon begint het departement Ardèche. Gelegen tussen de Rhône in het oosten en het Massif Central in het westen, loopt het door tot net boven Orange. Voor vakantiegangers is de Ardèche bekend voor zijn uitgedoofde vulkanen en de befaamde Gorges de l'Ardèche, een serie spectaculaire kliffen langs de gelijknamige rivier in het zuiden van het departement.
Sommige bekende appellations uit de noordelijke Rhônevallei (zoals Saint-Joseph en Cornas) horen geografisch tot de Ardèche, en een beperkt aantal wijndorpen mag wijnen op de markt brengen onder de appellation Côtes du Vivarais of Côtes du Rhône. Maar de grootste productie van de eigenlijke Ardèchewijnen gebeurt onder het label IGP Ardèche (Indication Géographique Protégée, de nieuwe benaming voor de vroegere vins de pays). Het gaat om 7.500 hectare wijngaard, verdeeld onder 16 coöperaties met 1.700 aangesloten druivenkwekers, en 70 private wijndomeinen die hun wijnen zelf maken. Daarnaast is er nog 1.100 hectare wijngaard waar wijnen gemaakt worden onder het label "vin de France".
Jaarlijks worden er 15 miljoen Ardèchewijnen op de markt gebracht en geëxporteerd naar ruim 30 landen in de wereld. Rode en rosé wijnen worden vooral gemaakt van syrah, grenache, merlot en cabernet sauvignon, witte wijnen van viognier, marsanne, chardonnay, sauvignon blanc en grenache blanc. Chatus is een historisch druivenras, typisch voor de Ardèche, die karaktervolle wijnen oplevert met veel tannine.
Eten en logeren in de Ardèche
Van noord naar zuid:
- Hôtel de la Villeon in Tournon-sur-Rhône (hoteldelavilleon.com): prachtig gerestaureerde herenwoning uit de 18de eeuw, met een wijnkelder in de vroegere paardenstallen en een wijnbar voor degustaties
- Claude Brioude in Meyras (claudebrioude.fr): restaurant van een ex-leerling van de driesterrenchef Régis Marcon, met panoramisch zicht over de streek; ook hotel
- Du Jardin à l'Assiette in Mauves (dujardinalassiette.fr): vrij recent restaurant van een jonge chef met veel talent
- La Grappe d'Or in Saint-Péray (lagrappedorsaintperay.com): eenvoudig lokaal restaurant met verrassend goede keuken op basis van verse producten
- Le Carré d'Aléthius in Charmes-sur-Rhône (lecarredalethius.com): modern hotel met de geraffineerde keuken van Olivier Samin (1 ster), jarenlang de rechterhand van de beste vrouwelijke kok van Frankrijk, Anne-Sophie Pic
- La Boria in Privas (la-boria.com): kleine goede bistro van een jonge gepassioneerde chef in de hoofstad van de Ardèche
- Villa St Patrice in Saint-Alban-Auriolles (villastpatrice.com): magnifieke maison d'hôtes in een charmant dorp met smalle straatjes, niet ver van de Gorges de l'Ardèche
- Likoké in Les Vans (likoke.com): het restaurant van Piet Huysentruyt (1 ster), vandaag onder de hoede van zijn zoon Cyriel die de wijnen van de streek goed kent
Invoerders:
Divine Wines Brussel ( Brussel )
Divino ( Dendermonde )
