Reis naar het laatste onontdekte wijngebied van Europa: Rusland
Voor het eerst worden Russische wijnen ingevoerd in ons land. Maar waar komen ze vandaan? En wie maakt ze? Wij trokken door de wijngaarden van het zuiden van Rusland, grenzend aan de Zwarte Zee, het Kaukasusgebergte en de Krim.
"Dit is het laatste wijngebied van Europa dat nog niet ontdekt werd", zegt Mikhail Nikolajev, "Nochtans gaat onze wijncultuur terug tot de antieke tijd, maar nadien ging ze verloren. Wij blazen haar nu opnieuw leven in."
Mikhail Nikolajev is de dertigjarige zoon van een Russische ondernemer die fortuin maakte in de bank- en verzekeringswereld. Na de verkoop van zijn bedrijf investeerde hij zijn geld in de aankoop van zesduizend (!) hectare grond in de vallei van Lefkadia (Russisch voor "land van de witte populier"), op 20 kilometer van de Zwarte Zee.
"Mijn vader wil hier een toeristische bestemming van maken, met hotels, restaurants en winkels", vertelt Mikhail, "Hij droomt ervan dat dit het Toscane van Rusland wordt. Hij legde zelfs wegen en electriciteit aan. En richtte het wijndomein Lefkadia op, waarvoor ik verantwoordelijk ben."
Mikhail Nikolajev is een wereldburger, hij studeerde geschiedenis, woonde en werkte in Spanje en de Verenigde Staten, en spreekt zes talen: "Voor mijn generatie is de Sovjet-Unie slechts een vage herinnering, wij zijn opgegroeid in het moderne Rusland dat even liberaal is als West-Europa. Alleen zien jullie in het westen dat nog niet."
Het wijndomein Lefkadia is 200 hectare groot, Mikhail huurde Franse oenologen in die ook voor de bekende Rothschild wijnfamilie werkten. Niet verwonderlijk dus dat er, naast autochtoche Russische druiven, vooral Franse druiven staan aangeplant: "Alle wijnbedrijven in de Sovjet-Unie waren in handen van de staat, en mikten vooral op kwantiteit. Daarom zijn we in 2007 opnieuw van nul begonnen. We hebben alle wijnstokken vervangen door nieuwe, zoals overal in deze regio trouwens. We hebben ook een laboratorium voor analyses opgericht, waar alle wijndomeinen gebruik van kunnen maken, zodat de algemene wijnkwaliteit in deze vallei verbetert. We moeten onze eigen wijncultuur weer opbouwen. Nog altijd drinken Russen vooral Spaanse en Zuid-Afrikaanse bulkwijn die hier gebotteld wordt en van een Russisch wijnetiket wordt voorzien. Dat moet veranderen, onder meer met een nieuwe generatie Russische oenologen die opgeleid worden aan het nieuwe departement oenologie van de universiteit van Krasnodar. We moeten vooral opnieuw zelfvertrouwen kweken, we hebben te lang gedacht dat West-Europa alles beter kan."
Een heel bijzonder project van Lefkadia is de restauratie van het wijndomein Sauk-Dere uit de Sovjettijd, een megacomplex van oude, vervallen industriële gebouwen aan de voet van het Kaukasusgebergte. We dalen af in de indrukwekkende ondergrondse wijnkelders. "In de tijd van de tsaren waren dit steengroeven", legt Mikhail uit, "Na de Russische revolutie in 1917 werden ze gebruikt om groenten en fruit te bewaren, en in 1937 werd het een kolchoze voor wijnproductie. Toen werkten hier 2.000 mensen, nu nog 86. Zij komen vooral uit het dorp dat ook Sauk-Dere heet."
Vele oude flessen liggen hier stof te vergaren, wijnen en champagnes uit voormalige republieken van de Sovjet-Unie, zoals Moldavië, Dagestan, Georgië, Armenië en Turkmenistan.
"Tijdens de restauratie hebben we gemerkt hoe sterk de muren hier wel gebouwd werden, we boorden er ons materiaal op stuk", vertelt Mikhail, "En onder een van de gebouwen werden we verrast door nesten van ratelslangen."
Voor die giftige diertjes zullen we nog vaak gewaarschuwd worden tijdens onze wandelingen door de wijngaarden.
Tijdens ons bezoek aan de kelders worden we op discrete afstand gevolgd door een oude dame in een witte schort die hier al toezicht houdt sinds de jaren 70. Terug buiten komt een jongedame in een fleurig kleedje naar ons toe gewandeld: het blijkt Irina Yakovenko te zijn, 30 jaar jong, de wijnmaakster van Sauk-Dere. Het contrast tussen het oude en het nieuwe Rusland kan niet groter zijn.
Van Lefkadia rijden we naar het domein Burnier, het allereerste wijndomein dat in deze streek met kwaliteitswijnbouw begon. We worden onthaald door de oprichter Renaud Burnier (63), een Zwitserse wijnbouwer getrouwd met een Russische: "Ik heb een familiaal wijndomein in de regio van Neufchatel, maar zocht nog naar een avontuurlijk project. Toen ik hier voor de eerste keer kwam, zag ik meteen het potentieel. Na drie jaar zoeken heb ik in 2001 deze gronden gekocht, zeven jaar later hebben we de wijnmakerij gebouwd. De Berlijnse Muur was al gevallen, maar we hebben toch nog moeten vechten tegen de oude Sovjetmentaliteit die nog een tijd bleef voortleven. Dat is nu gelukkig aan het veranderen, onder invloed van een nieuwe generatie die de Sovjet-Unie nooit gekend heeft."
Het gebouw met wijnkelder en degustatiezaal is eigentijds strak en West-Europees van stijl. Maar als Burnier ons meeneemt naar de wijngaarden rondom, doet hij dat in een oude Russische Lada. De 50 hectaren liggen prachtig ingebed in een natuurlijk amfitheater, omringd door beboste heuvels: "Al mijn wijnstokken heb ik eigenhandig geplant. Wij waren echt pioniers hier, er was niets, geen enkel referentiepunt, we konden nergens mee vergelijken. We hebben alles zelf moeten uitvinden."
Het warme klimaat en het geluid van krekels doen denken aan Zuid-Frankrijk. Maar de wijngaarden worden afgekoeld door de wind, afkomstig van de zee die in de verte te zien is.
Burnier kreeg de prijs voor beste wijn van krasnostop, de Russische druif die hier het meest voorkomt: "De Russen geloven zelf niet in hun beste autochtone druif, ik ben er trots op dat ik hen kon tonen waartoe deze druif in staat is."
Ook zijn wijnen van Franse druiven zoals cabernet franc, merlot en cabernet sauvignon tonen het grote talent van deze Zwitserse wijnbouwer.
's Middags zorgt zijn vrouw Marina voor een waar feestmaal in de degustatiezaal die uitkijkt over de heuvelachtige wijngaarden: Kaukasische specialiteiten, mosselen en oesters uit de Zwarte Zee, geroosterd runds- en schapenvlees van lokale kwekers, en veel groenten en fruit.
Burnier vertelt over zijn dochter, die oenologie studeert en dit project geleidelijk zal overnemen: "Met alles wat we doorstaan en meegemaakt hebben, ben ik blij dat dit domein in de familie kan blijven."
's Avonds logeren en dineren we in een hotel-restaurant dat niet toevallig Vinoterria heet. We drinken er als aperitief uitstekende Russische champagne voor 20 euro per fles, nadien kiezen we uit de menukaart gerechten met verse vis die 5 à 8 euro kosten. Onze verzorgde kamers kijken uit op de wijngaarden van Sikory, het project van een ondernemer uit de bouwsector. Het grauwe Rusland uit Amerikaanse films is ver weg: dit is het Rusland van een nieuwe tijd.
De volgende dag hebben we langs de kant van de weg afgesproken met Alexey Tolstoy. Alleen zouden we het domein immers niet vinden, waarvan hij de wijnmaker is. Een halfuur lang rijden we over onverharde weg door beschermde bossen waarin wolven, beren, vossen en jakhalzen leven. Om dan plots te belanden temidden van de 100 hectaren wijngaard van Galitskiy & Galitskiy, zo genoemd naar de Russische ex-eigenaar van een supermarktketen, die dit wijndomein oprichtte samen met zijn schoonbroer.
"Zij hebben ook het nieuwe voetbalstadion van Krasnodar gebouwd", vertelt Tolstoy, "En de ploeg speelt dit jaar voor de eerste keer in de Champions League."
De wijnkelder daarentegen is nog niet gebouwd, Tolstoy moet het voorlopig stellen met een grote loods: "We hebben de nodige vergunningen nog niet omdat we middenin een beschermd natuurgebied liggen, maar dat komt wel in orde. En in deze loods kan ik al beschikken over het beste materiaal om wijn te maken. Want de eigenaars gaan voor niets minder dan de top."
Tolstoy behoort zelf ook tot de top, hij wordt algemeen beschouwd als de beste wijnmaker van Rusland. Zijn eigen domein, Markoth, ligt vlakbij de Zwarte Zee. Maar hij is ook de oenoloog van andere projecten, onder meer in Italië, een land waarvan hij het flamboyante karakter en Italiaanse accent doorheen zijn Engels heeft overgenomen. "Kijk, hier heb ik zelfs barbera en nebbiolo aangeplant", wijst hij terwijl we met zijn terreinwagen doorheen de wijngaarden hotsen.
Hij maakt ook de wijn van een ander bekend domein in de regio, Divnomorskoe, maar de naam van de eigenaar wil hij niet kwijt. Later vernemen we dat het om Poetin gaat.
Een van de grootste projecten in dit wijngebied is Fanagoria: 3.000 hectaren wijngaard, 30 miljoen flessen per jaar, 1.500 werknemers uit de omliggende dorpen, export naar Hong Kong, Japan, China, Scandinavië, Duitsland en Groot-Brittannië.
Exportmanager Mikhail Leliuk vertelt ons dat Fanagoria verwijst naar de Griekse koning Fanagor die hier leefde in 2000 vòòr Christus, toen de Griekse beschaving, inclusief de wijncultuur, zich tot hier uitstrekte. Als bewijs daarvan toont hij ons trots verschillende objecten die in en rond dit dorp opgegraven werden en tentoongesteld staan in de kelders van Fanagoria.
"Sinds 1957 was dit een wijnbedrijf van de staat", vertelt hij, "Maar na de val van de Muur hebben enkele Russische families het overgenomen. Ze hebben dan zwaar geïnvesteerd om de kwaliteit op het niveau van de wereldmarkt te brengen. Zo maken we hier onze eigen houten vaten. En we hebben zelfs ons eigen electriciteitsstation om volledig onafhankelijk te kunnen zijn."
We dineren in het dorp in het restaurant van Fanagoria. En maken nadien nog een wandeling langs de Zwarte Zee die hier vlakbij ligt. Mikhail Leliuk wijst naar een spoor van lichten in de verte: het blijkt de weg te zijn die over het water naar de Krim leidt, ook een gebied met een rijke historische wijncultuur, sinds kort weer ingelijfd bij Rusland.
Hoe zijn de Russische wijnen in ons land geraakt?
Het is een Vlaamse invoerder uit Waregem, Dimitri Bonte (foto), die voor deze primeur in ons land zorgt: "Vandaag moet je in de wijnhandel voortdurend met iets nieuws uitpakken. En omdat ik getrouwd ben met een Russische, gingen de deuren in Rusland iets makkelijker voor mij open. Maar zelfs dan is het een werk van lange adem geweest, met veel paperassen en bureaucreatie."
Bonte trok naar het belangrijkste wijngebied in de zuidelijke provincie Krasnodar, waar 80% van de kwaliteitswijnen vandaan komt. Gelegen tussen de Kaspische en Zwarte Zee, grenst het aan de wijnlanden Georgië en Armenië. In laatstgenoemd land werd door archeologen de oudste wijnkelder ooit opgegraven, daterend van 6.000 jaar geleden. "Ook dit deel van Rusland behoort dus tot de bakermat van onze wijncultuur", zegt Bonte.
Vooral rijke Russen, die tot hiertoe alleen westerse wijnen kochten en dronken, hebben nu in hun eigen land geïnvesteerd in wijngaarden. Internationale druiven werden aangeplant, zoals chardonnay, cabernet sauvignon en merlot, naast autochtone Russische en Georgische druiven. Russen zijn ook dol op champagne, vandaar dat ze zelf ook schuimwijn produceren volgens de champagnemethode.
Russische wijnen proeven?
- Likuria white - € 14,70 / Likuria reserve red - € 14,95. Onder dit wijnmerk van Lefkadia wordt een originele blend van Franse sauvignon blanc en Georgische mtsvane gemaakt, naast een rode bordeauxblend van merlot, cabernet franc en cabernet sauvignon, aangevuld met syrah.
- Lefkadia chardonnay - € 23,95. Hoger in het gamma van Lefkadia staat het merk Lefkadia zelf, met deze wijn van 100% chardonnay (bekend van de witte wijnen van Bourgogne), gemaakt van druiven op een ondergrond van klei, zand en kalk.
- Burnier #for you (wit) / #for me (rood) - € 15. De Zwitserse wijnbouwer Renaud Burnier, getrouwd met een Russische, is een van de pioniers van de wijnrevolutie in Rusland, onder meer met een witte wijn van pinot blanc en chardonnay, en een rode van merlot en cabernet sauvignon.
- Temelion Brut méthode champenoise - € 28,50. Al sinds de tijd van de tsaren zijn de Russen dol op champagne, vandaar dat het wijndomein Lefkadia er zelf maakt, met dezelfde druiven en methode als in Champagne.
Invoerders:
Start2Taste ( Waregem )
