Wijn uit een land van skivakanties
Zwitserland associëren we spontaan met skipistes, en dus met een klimaat dat ongeschikt is voor wijnbouw. Maar dat klopt niet.
Met een gemiddelde temperatuur in juli van 19,4 graden Celcius, doet Zwitserland niet onder voor gereputeerde wijnstreken als Bourgogne, Loire en Elzas. Er is heus niet alleen sneeuw in dit land, gelegen tussen de vier belangrijke wijnlanden Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Italië. Klimaat en bodem zijn wel degelijk geschikt voor wijnbouw. En Zwitserse wijnmakers gaan even professioneel en meticuleus te werk als hun collega-horlogemakers. Toch is Zwitserse wijn zo goed als onbekend, en dus ook onbemind.
Deels heeft dat te maken met het feit dat Zwitserland nooit veel moeite heeft gedaan om haar wijnen bekend te maken: de Zwitsers drinken hun wijn zelf op. Slechts een miniem percentage (rond 2%) wordt geëxporteerd. De kostenstructuur van dit welvarende land zit daar voor iets tussen: wijnmaken is duur in Zwitserland, en dus zijn de wijnen dat ook. Vandaar dat vooral de goedkopere exemplaren buiten de grenzen bekend raakten, zoals de "fendant", het après-ski-wijntje dat ook dienst doet bij de "raclette", de Zwitserse kaasfondue. Maar Zwitserland heeft wel degelijk zijn topwijnen. De wijnmakers zijn er zich terdege van bewust dat ze slechts voor een kleine "niche" van de wereldmarkt werken, en maken bijgevolg vaak zeer persoonlijke en originele wijnen, onder meer met inheemse druivensoorten die alleen in Zwitserland voorkomen.
Tachtig procent van de wijnproductie komt uit de westelijke kantons van Franssprekend Zwitserland. Het grootste is Valais, aan de bron van de Rhône. Dit wordt wel eens het laboratorium van de Zwitserse wijn genoemd: er worden meer dan 50 verschillende druivensoorten geteeld. Van de onderschatte "johannisberg" (de lokale benaming voor sylvaner) proefde ik ooit een verbluffende terroirwijn van René Favre. Valais staat ook bekend om de vele inheemse druivensoorten, waarvan de petite arvine de meest succesvolle is (wijnbouwer Jean-Louis Mathieu maakt er schitterende wijnen van). Andere soorten zijn amigne en humagne blanc (in wit) en cornalin en humagne rouge (in rood). Er is ook een wijn die Dôle wordt genoemd, een mengeling van pinot noir en gamay. Je raakt nooit uitgeproefd in de wijnwereld.
Het andere grote kanton aan de grens met Frankrijk is Vaud, het traditionele hart van de Zwitserse wijn waar Bourgondische monniken duizend jaar geleden de wijnbouw introduceerden. Dit is de streek van de typisch Zwitserse "fendant" (zoals de chasselasdruif hier wordt genoemd). Wijnmaker Yves de Mestral van het Domaine de Maison Blanche bewijst dat deze druif verrassend goede en aromatisch expressieve wijnen kan opleveren.
In het noorden en oosten, aan de grenzen met Duitsland en Oostenrijk, komen we vaker de druivensoorten tegen die in deze landen ook geteeld worden, zoals pinot noir en müller-thurgau (beter gekend als rivaner).
En in het zuiden ziet wijnland Zwitserland er weer heel anders uit. Aan de grens met Italië ligt hier de wijnstreek Ticino waar schitterende wijn wordt gemaakt van de merlotdruif, in 1907 vanuit Bordeaux geïntroduceerd na de totale verwoesting van de wijngaarden door de phylloxera (een ziekte van de wijnstok veroorzaakt door een druifluis). Sommige wijnen van Ticino kunnen de vergelijking met Toscaanse topwijnen doorstaan. De volle rijpheid van het fruit maakt duidelijk dat het klimaat hier al mediterraan is. De skipiste is ver weg.
