Mondovino: een film tegen de industrialisering van de wijn
Filmmaker en ex-sommelier Jonathan Nossiter maakte een ontluisterende film over hoe wijn in deze geglobaliseerde wereld gemaakt en verkocht wordt.
De mondiale wijnwereld is big business. Wijnproductie is een industrieel proces geworden. Wijn wordt een gestandaardiseerd consumptieproduct. En de verhalen over tradities en "terroir" zijn er alleen nog om die harde realiteit op te smukken en beter verkoopbaar te maken. Dat is in een notendop de boodschap van de film "Mondovino", al moet ik zeggen dat filmmaker Jonathan Nossiter niet in de val van de drammerigheid is getrapt: hij laat de beelden en interviews voor zich spreken en onthoudt zich van commentaar.
Voor wie veel over wijn leest, zijn het bekende thema's. Maar toch blijft het een film waar je geboeid naar blijft kijken. Al was het maar omdat je de megaberoemde Franse wine consultant Michel Rolland in levende lijve aan het werk ziet, meestal telefonerend vanuit zijn blitze wagen met chauffeur. "Je moet de journalisten iets spectaculairs vertellen, anders onthouden ze het niet", orakelt hij breed lachend. Hij lacht trouwens voortdurend: de lach van iemand die het gemaakt heeft, en voor wie alles een spel is geworden. We zien hem in Pomerol van château naar château rijden, en voortdurend hetzelfde advies geven: "Il faut micro-oxygéner!" (Micro-oxygenatie is een techniek om wijnen soepeler te maken door ze kleine dosissen zuurstof te geven via een systeem van plastic buisjes.) In elk kasteel is hij amper vijf minuten binnen, dan komt hij weer buiten, op weg naar zijn volgende klant. De man heeft kennelijk een succesrecept ontwikkeld, hij is adviseur van honderden domeinen over de hele wereld. Gedaan dus met de mythe van de wijnboer die koppig zijn eigen wijn maakt: Michel Rolland zegt wat er moet gebeuren, en hij zegt hetzelfde in de hele wereld. En wat hij zegt, verkoopt.
Zijn goede vriend Robert Parker, 's wereld meest invloedrijke wijncriticus, komt ook aan het woord. Die beweert dat hij het elitaire Bordeaux "democratischer" heeft gemaakt door zijn "American point of view". Uit de film blijkt iets anders: hij heeft er vooral voor gezorgd dat meer Franse wijnen verkocht worden in Amerika. En dat de Franse wijnen duurder zijn geworden, onbereikbaar zelfs voor de meeste wijnliefhebbers.
Die link tussen Frankrijk en Amerika komt ook aan bod wanneer we kennismaken met
de PDG van Mouton-Rothschild, allang geen château meer, maar een multinational.
De persattaché verspreekt zich trouwens wanneer ze de wijnmaker Patrick Léon voorstelt. "Voici notre winemaker", zegt ze in Franglais. Mouton-Rothschild heeft een joint venture met de Amerikaanse wijnmultinational Mondavi: samen maken ze de peperdure wijn "Opus One". Ook de rijke Toscaanse familie Frescobaldi werkt samen met Mondavi om de wereldmerken Ornellaia en Masseto te maken. Michael Mondavi, een van de zonen van stichter Robert, kijkt nog verder dan de wereld: "Tien, vijftien generaties verder zullen er misschien nakomelingen van ons wijnstokken planten op een andere planeet. Dat zou fantastisch zijn." En hij voegt er aan toe: "Beam me up, Scotty, send me some wine from Mars!" Een grapje natuurlijk, maar toch.
Nadien komt de pr-manager van Mondavi aan het woord die het heeft over "connecting with nature" en "de "essentie van wijnmaken": Jonathan Nossiter houdt ervan om contradictorische scènes achter elkaar te monteren.
Zo wisselt hij beelden uit de mondiale wijnbusiness af met beelden uit een totaal tegenovergestelde wereld: die van de artisanale wijnboeren die uit een andere tijd lijken te komen. Aimé Guibert, de eigenaar van het bekende Mas de Daumas Gassac in Languedoc, laat geen spaander heel van de moderne wijnwereld: "We moeten eerlijk zijn: wijn is dood." Hij verzette zich trouwens tegen de komst van Mondavi naar zijn streek rond het dorpje Aniane, en kreeg de steun van de burgemeester. Mondavi wilde er investeren in een groot wijndomein, maar dat feest ging niet door. "Een kapitale vergissing", zegt Michel Rolland daarover, "Maar in Languedoc zijn ze altijd traag van begrip geweest."
Een schitterend personage in de film is de oude Bourgondische wijnbouwer Hubert de Montille. "Waar er wijnbouw is, is er beschaving, en geen barbarij", filosofeert hij. Toch voert hij een kleine oorlog met zijn zoon Etienne die het domein nu leidt en "soepeler wijnen" wil maken, terwijl zijn vader bekend stond voor strenge wijnen die veel tijd nodig hadden alvorens hun complexiteit prijs te geven. "Vandaag heeft niemand nog tijd om te wachten", zegt Hubert de Montille, "Alles moet alsmaar sneller gaan."
Hij heeft duidelijk een boon voor zijn dochter Alix, die op dat ogenblik als wijnmaker bij Boisset werkt, het grootste Bourgondische wijnbedrijf dat ook internationaal actief is. Maar tijdens de filmopnames verkondigt ze plots dat ze er binnenkort vertrekt: "Ik heb er genoeg van. Ze verkopen dezelfde wijn aan verschillende landen onder verschillende etiketten: ik doe niet meer mee aan dit bedrog."
"Ach", sust haar vader, "De wereld wil bedrogen worden."
