Wijn: gezond of niet?
In een tijd waarin wijn geïndustrialiseerd werd zoals bier en frisdrank, is de vraag actueler dan ooit: is wijn gezond?
Elke avond, als ik die fles wijn ontkurk waarnaar ik al de hele dag heb uitgekeken, flitst het heel even door mijn hoofd: is dit wel gezond? Ik drink namelijk elke avond wijn, want een maaltijd zonder wijn vind ik triest. Overdreven veel drink ik niet, overdag bijvoorbeeld slik ik geen druppel door, maar elke avond gaat er toch een fles leeg (met twee weliswaar). Ben ik verslaafd? Lijdt mijn gezondheid hier onder?
In wijn zit natuurlijk alcohol, we kennen daar allemaal de gevaren van. Maar er zijn ook voordelen aan verbonden (die hoor ik liever): een matig verbruik van alcohol vermindert het risico op hart- en herseninfarcten, omdat het dichtslibben van de aders voorkomen of minstens afgeremd wordt. Vandaar dat studies uitwijzen dat matige wijndrinkers langer leven dan geheelonthouders, hoewel die op hun beurt dan weer langer leven dan zware drinkers. Een overmatig verbruik van alcohol geeft immers aanleiding tot andere ziekten zoals levercirrose en sommige kankers, hoge bloeddruk en een verhoogd risico op dood door ongeval. Maar geldt dit voor elke alcoholische drank, of zijn er specifieke voor- en nadelen verbonden aan wijn?
Een van de belangrijkste voordelen van wijn is het heilzame effect van de polyfenolen, die zich in de schillen en pitten van de druiven bevinden (vandaar dat dit voordeel vooral geldt voor rode wijn, waarin schillen en pitten mee vergisten). Deze polyfenolen zouden de goede cholesterol in ons lichaam bevorderen en de slechte afbreken, wat het risico op infarcten verlaagt. Meer in het bijzonder wordt vaak over resveratrol gesproken, een polyfenole stof die eveneens preventief zou werken tegen sommige kankers. Een Engelse wetenschapper, Roger Corder, kwam tot de bevinding dat er meer polyfenolen geproduceerd worden in druiven die zich op grotere hoogte bevinden, zoals in Sardinië. Dat zou verklaren waarom daar opvallend veel honderdjarigen wonen. Ook in de hooggelegen Argentijnse wijnstreek Mendoza werd een hogere concentratie van polyfenolen in de druiven aangetroffen. Bekender is de zogenaamde "Franse paradox": wetenschappers vroegen zich af waarom de Fransen een geringere kans op hartziekten hebben terwijl hun rijke voeding deze kans net zou moeten verhogen. Volgens vele onderzoekers was wijn – de dagelijkse drank van de Fransen - de verklaring.
Sommige wetenschappers trekken die studies in twijfel: zij wijzen erop dat matige wijndrinkers zich vaak in de betere sociale klassen bevinden, waar het niveau
van gezondheid sowieso hoger ligt, door hun hogere opleiding en betere levensomstandigheden. Matig wijnverbruik is bovendien pas echt doeltreffend als het gepaard gaat met andere gezonde levensgewoonten, zoals niet roken, evenwichtige voeding, beheersing van het lichaamsgewicht en regelmatige beweging.
Helaas zijn er ook negatieve effecten van wijn bekend, of beter: van stoffen die eraan toegevoegd worden. Sulfiet is de bekendste: je kan er hoofdpijn van krijgen, het kan een tekort aan vitamine B veroorzaken, en sommige mensen zijn er allergisch aan. Voorlopig is het echter moeilijk om wijn zonder sulfiet te maken: sulfiet behoedt de wijn voor oxidatie en bacteriën. In rode wijn moet er doorgaans minder toegevoegd worden dan in witte wijn, omdat de schillen en pitten van druiven – die in rode wijn mee vergist worden – van nature reeds anti-oxidanten bevatten. Dat kan verklaren waarom veel mensen eerder klagen over witte wijn als bron van hoofdpijn. (Druiven voor witte wijn zouden ook gevoeliger zijn voor schimmels en ziekten, waardoor ze in de wijngaard intensiever besproeid worden.) Vroeger was het alleen in de Verenigde Staten verplicht om de toevoeging van sulfiet te vermelden op de wijnflessen, nu is het ook een verplichting in Europa. De dosissen kunnen echter sterk variëren, helaas kan je dat uit een algemene vermelding niet opmaken. De gevaren van sulfiet gelden overigens niet alleen voor wijn. Er zit ook sulfiet in vlees, klaargemaakte salades en gedroogd fruit.
Een andere chemische stof die vaak aangewezen wordt als oorzaak van hoofdpijn of algemene "wijnallergie", is histamine. Die kan als nevenproduct ontstaan bij een gisting veroorzaakt door bacteriën (en niet door gisten), zoals de malolactische gisting die in de wijn het scherpe appelzuur omzet in zachter melkzuur. Rode wijnen ondergaan deze tweede gisting vaker dan witte, zodat je doorgaans meer histamine aantreft in rode dan in witte wijn. Wat meteen kan verklaren waarom sommige mensen hoofdpijn of andere problemen krijgen van rode wijn, en niet van witte. Voor histamine geldt hetzelfde als voor sulfiet: je treft het ook in andere producten aan, zoals conserven, vlees en kaas.
Vroeger, vòòr de technologische en oenologische wijnrevolutie die vooral na de Tweede Wereldoorlog zijn beslag kreeg, was van deze stoffen geen sprake: men wist niet eens hoe men wijn tegen oxidatie en bacteriën moest beschermen, en men kende het fenomeen van de malolactische gisting niet. Vanaf de oudheid tot in de negentiende eeuw werd wijn als een gezonde, zelfs genezende drank beschouwd. Al had dit vooral te maken met het feit dat wijn - en andere alcoholische dranken - lange tijd de enige manieren waren om zonder gevaar voor de gezondheid je dorst te lessen: er was immers geen zuiver drinkbaar water voorhanden. Maar toch: wijn werd toen verwerkt in zalven en verbanden, en toegediend als koortsverlagend middel en tegen maag- en darmaandoeningen.
Wekt dit uw lachlust op? Wat dan te denken van een onderzoek, uitgevoerd door een groep wetenschappers aan de Amerikaanse Harvard Medical School? Deze groep, geleid door de veelgelauwerde moleculaire bioloog David Sinclair, doet onderzoek naar de verlenging van het leven, en stelde vast dat wijn daarin een rol kan spelen. De vooral in rode wijn aanwezige stof resveratrol zou immers bepaalde genen stimuleren, die veroudering tegengaan. Met proefdieren werden al positieve resultaten bekomen.
Maar opnieuw zijn er wetenschappers die hieromtrent vragen stellen. Zit er voldoende resveratrol in wijn om deze gunstige effecten te creëren? Wordt resveratrol in wijn door ons lichaam wel opgenomen in onze darmen en bloedsomloop? En hoe lang blijft de stof daar actief? Allemaal vragen waarop nog geen sluitend antwoord bestaat. Intussen zijn al "rode wijn-extracten" te koop, met daarin hoge concentraties van resveratrol.
Wat we wel zeker weten, is dit: wijn helpt te ontspannen, wijn zorgt voor sfeer en genot, wijn brengt mensen samen en creëert sociale banden. Als dat niet goed is voor de gezondheid.
