Vlaanderen, streek van wijnkenners
Wijnproeven gebeurt in Vlaanderen niet alleen vrijblijvend. Er is een heuse Wijngilde met vele regionale Commanderijen.
Elke week wordt in Vlaanderen wel iets georganiseerd rond wijn: een beurs, een proeverij, een degustatiediner, een cursus, een lezing, de voorstelling van een wijnboek, een wijnreis ... Al vele jaren trek ik van evenement naar evenement door dit vlakke land van het bier, en ik merk dat het meer en meer een land van de wijn aan het worden is. Niet zozeer als producent (al worden hier en daar verdienstelijke wijnen gemaakt, rekening houdend met ons moeilijke klimaat), maar telkens weer sta ik verbaasd over hoeveel enthousiaste wijnconsumenten hier wel zijn, en vooral: over hoeveel kennis zij beschikken. Al meermaals werd mij op een buitenlands wijndomein gezegd: "De Belgen zijn de beste wijnproevers" (de tweedeling tussen Vlaanderen en Wallonië is buiten onze grenzen niet echt gekend). Hoe komt dat? Ongetwijfeld heeft het te maken met onze culinaire traditie, waarin je eveneens leert omgaan met geuren en smaken. Van oudsher staan wij bekend als levensgenieters en lekkerbekken, en dat heeft zijn weerslag op onze interesse voor wijn. Maar ook onze centrale ligging in Europa speelt een rol. Wij bevinden ons vlakbij enkele van de beste wijnlanden ter wereld, we kunnen er dus makkelijk naartoe. Bovendien hebben wij geen reputatie als wijnproducerend land hoog te houden, en dus staan we automatisch meer open voor alle wijnlanden. Het wereldwijde aanbod van wijn dat hier voorhanden is, kent men in andere landen niet. Dat zorgt voor meer ervaring en een breder referentiekader, waar men in het buitenland van opkijkt.
Dat al deze interesse en kennis ooit eens gekanaliseerd en gestructureerd zou worden, stond in de sterren geschreven. Er bestaat in Vlaanderen een heus verenigingsleven rond wijn, waar op systematische wijze wijnen geproefd en becommentarieerd worden, en de wijnkennis van de leden op die manier wordt aangescherpt. Het gaat om de Vereniging Zonder Winstoogmerk "Vlaamse Wijngilde", onderverdeeld in 32 regionale "commanderijen" verspreid over Vlaanderen, die samen 2200 leden tellen. Wijn wordt hier niet zomaar geproefd met het zicht op een volgend etentje in familiekring. Hier wordt wijn benaderd met de nodige diepgang en ernst, een beetje naar het voorbeeld van de Franse "confréries" en "commanderies", wijnbroederschappen waarin vooral wijnbouwers verenigd zijn. De Vlaamse Wijngilde reikt zelfs heuse diploma's en eretitels uit aan leden met speciale verdiensten. Wie twee jaar lid is, krijgt de titel van "gezel-wijnproever". Na vijf jaar èn een examen kan je "meester-wijnproever" worden, en de hoogste in rang is de "grootmeester-wijnproever" die tien jaar lid moet zijn en eveneens een examen moet afleggen. De uitreiking van deze titels gebeurt op plechtige wijze, de bestuursleden trekken aristocratische mantels aan waarop een lint duidelijk maakt welke eretitel zij bezitten. Eigentijds oogt het allemaal niet, de tradities van de wijn worden hier hoog in het vaandel gedragen.
Toch is een evolutie merkbaar. Waar de Wijngilde vroeger sterk op het traditionele Frankrijk gericht was, komen nu steeds meer andere wijnlanden aan bod. De vroegere voorzitter van de Vlaamse Wijngilde, Hugo Van Landeghem, heeft deze evolutie mee ondersteund. Hij bezit de titel van "grootmeester-wijnproever" en nam het voorzitterschap over van Raph Eeckhout, de oorspronkelijke stichter van de gilde die liefst vijfendertig jaar voorzitter was. Hugo Van Landeghem: "Nu is het voorzitterschap beperkt tot vier mandaten van drie jaar, precies om vernieuwing meer kans te geven. Ik heb mij echter geen kandidaat meer gesteld, er kruipt bijzonder veel tijd in. Het is echt een halftime job."
Hugo Van Landeghem was een leraar scheikunde, een vak dat hem in zijn passie voor wijn al meermaals van pas kwam. Maar in de wijngilde zitten mensen uit de meest verscheiden sectoren: de verzorgingssector, de financiële wereld, ingenieurs, boekhouders, handelaars .... Op het lidmaatschap staat geen leeftijd: er zijn leden van twintig tot meer dan zeventig jaar. Niemand is bezoldigd, alle bestuursleden vervullen hun functies op vrijwillige basis. De gilde onthoudt zich van alle commerciële of promotionele activiteiten, de werking wordt uitsluitend gefinancierd door lidgelden (behalve het zesmaandelijkse magazine "Ken Wijn" waarvoor advertentieruimte wordt verkocht).
Deze nobele intenties nemen niet weg dat de Wijngilde wel degelijk – zij het ongewild - een commerciële rol speelt, wat onvermijdelijk is voor een product dat nu eenmaal deel uitmaakt van een handelsactiviteit. Wijninvoerders en wijndomeinen komen niet uit liefdadigheid naar de proeverij van een commanderij. Zij gaan ervan uit dat de leden een zekere invloed hebben op hun familieleden, vrienden en kennissen, omdat zij als wijnkenner beschouwd worden en aldus de interesse voor een bepaalde wijn kunnen stimuleren. Ook wijnlanden zien de gilde als een mogelijke promotor van hun wijnen. Het nationale feest van de Wijngilde staat elk jaar in het teken van een wijnland of wijnstreek, en zowel de wijndomeinen zelf als de ambassadeur van dat land zijn dan vaak aanwezig.
Het merendeel van de activiteiten speelt zich echter af in de regionale commanderijen, en ik wou zo'n proeverij wel eens van nabij meemaken. Dus trok ik op een avond naar de commanderij Osiris in Gent. Ik was verrast door het aantal aanwezigen: meer dan honderd personen zaten er ingetogen en aandachtig wijn te degusteren. Het was een staalkaart van de Vlaamse bevolking: twintigers in jeans en mannen met stropdas, hupse jongedames en gepensioneerde vrouwen. Wijnliefhebbers bevinden zich in Vlaanderen kennelijk in alle leeftijdsgroepen en sociale klassen. Vòòr elke proever stonden drie glazen (om te kunnen vergelijken), een spuwemmer en een blad waarop je je bevindingen en scores kon noteren.
Het thema van de avond was Spanje, en er werd geen klein grut geschonken: de topwijn van de proeverij kostte 75 euro per fles. De wijnmakers van de voorgestelde wijnen waren speciaal naar Gent afgereisd, onder hen Mariano Garcia, de legendarische ex-wijnmaker van het al even legendarische Spaanse topdomein Vega Sicilia, die nu zijn eigen wijndomein heeft.
Acht wijnen passeerden de revue en werden in groep uitvoerig besproken. Kleur, geur, smaak, structuur, houtinvloed, textuur, concentratie, tannines, zuren: het kwam allemaal ter sprake. Daarbij was men het niet altijd met elkaar eens: zo gaat dat met wijn, je kan het subjectieve nooit helemaal uitschakelen. Ook de wijnmakers werden in de levendige discussies betrokken: ze kregen soms heel gedetailleerde vragen voorgeschoteld, en namen de tijd om er nauwkeurig op te antwoorden. De hele sessie duurde ruim twee uur.
De volgende proeverijen, zo werd de leden meegedeeld, zouden over Toscane en de noordelijke Côtes du Rhône gaan. Niet te verwonderen dat buitenlandse wijnmakers zo te spreken zijn over de wijnkennis in ons land: hier wordt veel geoefend.
