Oogst op grote hoogte
De Duitse Moezelvallei is niet alleen een van de mooiste wijngebieden ter wereld. De wijnstokken staan er ook op de steilste hellingen. Om te oogsten mogen wijnbouwers en plukkers hier geen hoogtevrees hebben. Wij evenmin.
Het is begin oktober en de oogst begint in de Moezelvallei. Dat is relatief laat, omdat dit een van de koelste wijngebieden ter wereld is. De druiven - overwegend riesling - moeten daarom langer hangen om optimaal rijp te worden. En dan nog hebben ze weinig suikers opgebouwd zodat, na de omzetting van de suikers in alcohol tijdens de gisting, het alcoholgehalte van de wijnen laag is.
Maar als je de vallei binnenrijdt, merk je meteen waarom de druiven hier ondanks alles toch rijp worden: ze staan op steile hellingen, met de best mogelijke invalshoek ten opzichte van de zon, en daaronder stroomt de Moezel zodat het zonlicht in het water nog eens weerkaatst naar de druiven toe.
"Midden in de zomer is het hier zo heet dat je de wijngaarden na de middag niet meer kan bewerken", zegt wijnbouwer Christian Amlinger, "Maar eens de avond valt, wordt het koud. En dat zorgt voor vertraging in de rijping, wat heel goed is voor de wijn. De druiven krijgen zo immers de tijd hun aromatisch potentieel volledig te ontplooien, en behouden door de koelte ook hun fijne zuren. Onze rijpingstijd duurt doorgaans 30 tot 40 dagen langer dan gemiddeld in de wijnwereld."
"Eigenlijk oogsten we dit jaar nog vroeg", zegt Ansgar Schmitz, directeur van Weinland Mosel, een vereniging van wijnbouwers ter promotie van de Moezelwijnen, "Normaal beginnen we er pas half oktober aan. Maar dit jaar begon de cyclus vroeg. Helaas kregen we ook te maken met vorst in het voorjaar, waardoor heel wat knoppen vernietigd werden. We zullen dan ook een kleinere opbrengst hebben."
Er is één nadeel aan dat lange wachten op de rijpheid van de druiven: naarmate de tijd vordert, wordt het risico op regen groter. Dat blijkt vandaag, want geregeld valt er een bui. Wat de wijnbouwers niet tegenhoudt om te oogsten, integendeel, er is zelfs haast bij. Want als druiven teveel regenwater opzuigen, krijg je waterige wijnen.
Door de steile hellingen is oogsten hier hard labeur. Landbouwmachines zijn uitgesloten, alles moet manueel gebeuren. Alleen al het naar beneden brengen van de druiven is een hels karwei. In sommige wijngaarden wordt gewerkt met een soort spoorlijn om werklieden en materiaal naar de top van de hellingen te transporteren, en de oogst naar beneden te halen. "Onze wijnstreek wordt door iedereen bewonderd, maar niemand wil er werken", hoor je hier vaak zeggen.
"Werkkrachten vinden is effectief een probleem", zegt Schmitz, "Want slechts weinig jonge Duitsers willen zich nog op deze gevaarlijke hellingen wagen. Vandaar dat we wijngaardwerkers uit Oost-Europa naar hier halen."
Alsof het werk nog niet zwaar genoeg is, worden de wijngaarden ook bedreigd door everzwijnen die verzot zijn op rijpe druiven. Vandaar dat er niet alleen op gejaagd mag worden in het wildseizoen dat nu begint, maar het hele jaar door. We komen een groep plukkers tegen die op de steile hellingen aan het werk zijn, sommigen lijken de pensioenleeftijd voorbij.
"Er zijn wijnbouwers die op deze hellingen oogsten tot ze 80 zijn", zegt Schmitz, "Ze deden het al hun hele leven en zijn dat gewoon."
Vanuit Bremm maken we een wandeltocht hoog door de wijngaarden. Overal zijn er bewegwijzerde routes, waarvan sommige een halve dag duren. Het is wel opletten geblazen, want de paadjes zijn vaak smal en steil, en de afgronden diep. Maar het panorama is adembenemend, met de Moezel die zich doorheen het landschap kronkelt, en de wijngaarden die als het ware uit het water oprijzen, tegen de hellingen op. Van hieruit zie je de rivier zijn meest scherpe bocht van 180 graden maken. Door dat bochtige parcours liggen de wijngaarden nu eens op de linker- en dan weer op de rechteroever, omdat ze telkens gericht moeten zijn naar het zuiden. Wijnbouwers zien zich dan ook soms verplicht om met hun materiaal de Moezel over te steken per veerboot, omdat er niet overal een brug is.
Gezien al de moeilijkheden en het harde werk is het des te merkwaardiger dat hier zulke lieflijke, fijne wijnen uit voortkomen. Want Duitse Moezelwijnen moeten het niet van kracht, concentratie en alcohol hebben, maar van finesse, subtiliteit en een delicaat evenwicht tussen zoet en zuur. Dat merken we tijdens een memorabele proeverij bij Markus Molitor, een wijnbouwer die in 1985 begon met 2 hectaren en nu het grootste private wijnbedrijf van de Moezel heeft uitgebouwd, met 100 hectare wijngaard. Daarbij is hij erin geslaagd de kwaliteit zeer hoog te houden, niet alleen met riesling, maar ook met pinot blanc en pinot noir.
"Deze finesse is waar de hele wereld ons om benijdt", zegt hij, "Honderd jaar geleden waren de rieslingwijnen van de Moezel dan ook duurder dan witte bourgogne."
Molitor wijst ook op de toenemende vraag naar wijnen met minder alcohol: "Door de klimaatopwarming is dat een probleem geworden in heel wat zuidelijke wijnstreken. Terwijl wij nog altijd wijnen met minder alcohol kunnen maken. Twintig jaar geleden was dat een nadeel, vandaag een troef."
In de Moezelvallei wordt van riesling ook schuimwijn (Sekt) gemaakt, waarbij - als er "Traditionelle Flaschengärung" op het etiket staat - dezelfde methode als in Champagne wordt gevolgd.
"We zijn en blijven vooral een streek van riesling", zegt Schmitz, "Maar er worden nu steeds meer rode wijnen gemaakt, omdat de vraag ernaar stijgt."
Van het domein Louis Klein in Traben-Trarbach proeven we een heel bijzondere rode wijn van pinot meunier, een druif die normaal alleen in champagne wordt gebruikt.
Ook pinot noir, de druif van rode bourgogne, en zelfs merlot, de belangrijkste druif in Saint-Emilion, worden nu steeds meer aangeplant.
De Moezel kan je volgen vanuit Frankrijk waar ze ontspringt, en dan via het Groothertogdom Luxemburg Duitsland binnenstroomt. Na een spectaculair bochtig parcours van ongeveer 200 kilometer, mondt ze in Koblenz uit in de Rijn. Daar begint een andere prachtige vallei die van het zuidwesten van Duitsland een van de mooiste wijngebieden ter wereld maakt.
Invoer wijnen van Markus Molitor: axybel.be
De Duitse Moezelvallei: geen moezelwijntjes meer
Wie Moezel zegt, denkt vaak spontaan aan de licht parelende moezelwijntjes uit het Groothertogdom Luxemburg, waar deze rivier doorheen stroomt alvorens Duitsland te bereiken. Maar de Duitse Moezelstreek, voluit Mosel-Saar-Ruwer genoemd (naar de zijrivieren van de Mosel), heeft een heel ander terroir. De wijngaarden liggen er op bijzonder steile hellingen van leisteen, en de overwegend witte wijnen van riesling blinken uit door hun finesse en subtiliteit.
Hoe kan het ook anders? Het koele klimaat is ideaal voor een trage rijping van de rieslingdruif, de wijnstokken moeten hard werken om op de steile en onvruchtbare hellingen te overleven, de opbrengsten zijn van nature laag (wat de kwaliteit van de druiven bevordert), en het onderhoud van de wijngaarden moét wel manueel gebeuren.
Vanwege die moeilijke omstandigheden is Moezelwijn nooit echt goedkoop. Toch zijn de prijzen nog zeer schappelijk, deels omdat men hier wel weet dat de reputatie van het moezelwijntje ook het imago van de goede wijnen aantast. Lang zal dat niet blijven duren. De wereldvraag naar Duitse kwaliteitswijn neemt toe, en dus ook de prijs ervan.
Kracht en concentratie moet je in de Moezel niet zoeken, hier kom je voor het tegenovergestelde: finesse en elegantie. Wijnen van goede wijnbouwers zijn het summum van fijne geurigheid en fruitigheid, subtiel verweven met levendige zuren en frisse mineralen.
Niet alleen in de wijngaard wordt de Moezelvallei gekenmerkt door een ambachtelijke aanpak, ook in de wijnkelders. De streek bestaat uit vele kleine familiale domeinen, om en bij de 3.500 in totaal, waar de wijnkennis al vele generaties lang wordt doorgegeven. Wijnkelders, soms uitgegraven in een berg, zijn er eeuwenoud. Net zoals in Frankrijk hebben monniken in de Middeleeuwen een grote rol gespeeld in de wijnbouw. De wijncultuur is hier even diepgeworteld als in Frankrijk.
Goede wijndomeinen in de Moezel
Langs de rivier van zuid naar noord:
- Sankt Urbans-Hof in Leiwen
- Gerhard Eifel in Trittenheim
- Reinhold-Haart in Piesport
- Fritz Haag in Brauneberg
- Joh. Jos. Prüm in Bernkastel-Kues
- Dr. Loosen in Bernkastel-Kues
- Willi Schaefer in Graach an der Mosel
- Markus Molitor in Bernkastel-Wehlen
- Selbach-Oster in Zeltingen-Rachtig
- Louis Klein en Martin Müllen in Traben-Trarbach
- Ursula Lieser in Traben-Trarbach (alleen Sekt)
- Immich-Anker in Enkirch
- Amlinger & Sohn in Neef
- Reinhold Franzen in Bremm
Eten en logeren in de Moezel
Van zuid naar noord:
- Victor's in Perl-Nennig (victors-fine-dining.de): Christian Bau is een meesterlijke kok bekroond met drie Michelinsterren, het restaurant maakt deel uit van het chique hotel Schloss Berg.
- Culinarium in Nittel (culinarium-nittel.de): dit restaurant met gastenkamers maakt deel uit van een wijndomein, de chef werkt graag met lokale producten
- Becker's in Trier (beckers-trier.de): hotel dat deel uitmaakt van Design Hotels, het restaurant werd bekroond met twee Michelinsterren.
- Landhaus St. Urban in Leiwen (landhaus-st-urban.de): prachtig landhuis met hotel en restaurant waar je kan genieten van een moderne en lichte Duitse keuken.
- Wein- und Tafelhaus in Trittenheim (wein-tafelhaus.de): mooi en verzorgd restaurant waar de Duitse keuken creatief geïnterpreteerd wordt, er zijn kamers om te overnachten
- Schanz (schanz-hotel.de): de familie Schanz is eigenaar van een wijndomein, hotel en restaurant, Thomas Schanz is een begenadigd kok die twee sterren heeft verdiend.
- Hotel Bellevue in Traben-Trarbach (bellevue-hotel.de): klassiek historisch hotel met Jugendstil accenten, mooi gelegen langs de Moezel, en een goed restaurant.
- Harry's Restaurant in Traben-Trarbach (harrys-restaurant.com): de Vlaamse wijndocent Harry De Schepper trouwde met een Duitse advocate, samen runnen zij nu dit gezellige informele restaurant waar Harry zich een goede kok toont.
- Reilerhof in Reil (reiler-hof.de): dit hotel-restaurant ziet er wat ouderwets uit, maar de keuken is verrassend creatief en verfijnd
- Zur Blauen Traube in Neef (fewo-am-matthiasturm.de): eenvoudig café-restaurant met goede lokale gerechten rond riviervis en varkensvlees, de eigenaars verhuren ook vakantiewoningen.
Invoerders:
Axybel ( Kessel )
