De kunst van het maken van een houten vat
Het eikenhouten vat speelt een cruciale rol in de opvoeding en rijping van wijn. Eikenhout geeft niet alleen aromatische stoffen en structurerende tannines af, het voorziet de wijn ook van subtiele doses zuurstof via de poriën: net genoeg om hem zachter, complexer en stabieler te maken, zonder dat hij oxideert.
Moet het per se eikenhout zijn? Er zijn al experimenten gebeurd met andere houtsoorten, maar niets blijkt het nobele eikenhout te overtreffen. Het Franse eikenhout wordt algemeen beschouwd als het beste, en is het duurste. Er is in Frankrijk dan ook een industrie in vaten ontstaan, die naar de hele wereld exporteert.
Daar zijn eikenbomen voor nodig. Maar die moeten 100 à 200 jaar oud worden alvorens volgroeid te zijn. En uit één eik kan je slechts twee vaten halen. Een groot vatenbedrijf produceert makkelijk tussen 50.000 en 100.000 vaten per jaar, en heeft dus jaarlijks 25.000 tot 50.000 bomen nodig. Daarom is een langetermijnplanning noodzakelijk. De Franse staat, eigenaar van de meeste Franse eikenwouden, heeft daarvoor een speciale dienst in het leven geroepen: "Office National du Forêt". Het ONF zet jaarlijks bepaalde bomen te koop, waarop de exploitanten kunnen bieden. Er wordt voor gezorgd dat de natuurlijke aangroei van bomen de verkoop overtreft, zodat er geen problemen in de bevoorrading opduiken.
Goede vatenbedrijven kopen nooit de gehele boom, alleen de gedeelten in het hart die geschikt zijn voor het maken van een vat. Die worden gekliefd in planken, die gedurende een bepaalde tijd besproeid worden om de slechte tannines weg te wassen, en vervolgens gedroogd worden in droogkamers met een constante warmte en vochtigheid. Dit hele proces van "rijping" van het hout duurt één tot twee jaar. Wijnmakers willen immers dat het hout van onberispelijke kwaliteit is: een slecht vat kan een wijn, waaraan een heel jaar is gewerkt, ruïneren.
Eens de planken in de fabriek arriveren, worden er vaten van gemaakt, deels geautomatiseerd, deels ambachtelijk. Zo worden de planken op maat gesneden in machines, maar het buigen en in elkaar zetten ervan (met vuur en vocht), gebeurt met de hand, stuk per stuk.
Belangrijkste Franse vatenproducenten:
- Seguin Moreau: grootste producent, vestigingen in Cognac, Bourgogne en VS
- Taransaud: productie in Cognac en Bourgogne
- Radoux: productie in Jonzac, Spanje, VS en Zuid-Afrika
- Vicard, Saury, Sylvain, François Frères
