De prijs van de magie
Als wijnen en wijndomeinen worden verhandeld, wordt er niet alleen betaald voor de economische waarde. Ook voor de magie.
We zaten in een restaurantje vlakbij de kerk van Margaux. Het weer was prachtig. Er werd buiten geserveerd. Margaux dronken we niet. Bij warm weer passen geen grote wijnen, zeker niet als je buiten eet. We bestelden forel, en een witte Bergerac.
Even verder zat een vreemd gezelschap aan een lange tafel: een aantal leden van een plaatselijke wijnbouwersfamilie, gebruind en verweerd van het werken in de wijngaard, en een viertal zakelijk ogende Japanners, onberispelijk in driedelig pak gestoken. Het contrast was grappig, al hadden de wijnbouwers een inspanning gedaan door hun zondagse kleren aan te trekken.
Iedereen had al flink wat wijn gedronken, de gebaren waren hevig, er werd iets te luid gepraat. Of waren ze aanbeland in de kritieke fase van de onderhandeling? Want waar het om ging, was overduidelijk: hier werd een wijndomein verkocht.
De Japanners, zoals altijd, deden niets anders dan knikken. Westerse zakenlui weten dat dit niet noodzakelijk betekent dat ze akkoord gaan. Wel werden hun hoofden alsmaar roder, want de pater familias van de wijnbouwersfamilie bleef hun glazen maar bijvullen, en Japanners zijn beleefd: ze drinken alles netjes uit. Misschien hoopten de Fransen dat ze in benevelde toestand makkelijker een hogere prijs zouden betalen.
De bizarre scène vatte op sublieme wijze de hele wijnwereld samen: een combinatie van wijnbouwers en zakenlui, van poëzie en big business, van lokale charme en internationale handel. Ik zag die Japanners niet zo meteen tussen de druivenranken staan. Ongetwijfeld zouden zij het wijndomein laten beheren door een manager, zoals in een bedrijf. Een "régisseur", zeggen de Fransen. De wijnbouwers en wijnmakers zouden een bedienden-contract krijgen. Maar tegelijk zouden die Japanners er zeker over waken dat de mythe van het wijndomein, de magie van het wijnmaken, de poëzie van “le terroir”, bewaard zouden blijven. Want voor een deel wordt wijn ook om die redenen gekocht en gedronken. Poëzie doet de wijnbusiness floreren. En de prijzen stijgen.
Sommige wijndomeinen zijn bijzonder succesvol geweest in het creëren van een magisch imago, dat mensen overal ter wereld doet dromen en verlangen. Zoiets ontstaat niet spontaan, er wordt een strategie voor ontwikkeld. Media en uitgeverijen worden daarbij ingeschakeld. Zij verspreiden de magische verhalen graag verder omdat het ook hun lezers doet dromen, wat de verkoop van magazines en boeken bevordert. Op die manier kunnen wereldberoemde domeinen als Mouton-Rothschild, Lafite-Rothschild, Latour, Haut-Brion, Margaux en Pétrus hun wijnen aan astronomisch hoge prijzen blijven verkopen. Tegelijk zijn zij een uithangbord voor de hele Franse wijnwereld, wat de verkoop van andere wijnen stimuleert. In andere landen (Italië, Spanje, de Verenigde Staten, Australië, Chili) heeft men dat goed begrepen. Ook daar ontstaan plots mythische wijnen, die de rijken van deze aarde absoluut in hun computergekoelde kelders willen hebben. Je kan het zo voorspellen: als een wijnland of wijnstreek opgang maakt, komt er minstens één ondernemer of wijngroep op het idee om daar een "superwijn" te creëren. Het recept is gekend: uiterst lage rendementen in de wijngaard, doorgedreven concentratie van het sap in de gistkuip, en een héél lange rijping op nieuw eikenhout. Neem daarbij een met verve verteld verhaal over de historiek van het domein, een spectaculaire architectuur van de gebouwen, zeer hoge prijzen ("alleen op aanvraag"), en een communicatie die voortdurend de schaarste van het aanbod in de verf zet. Succes verzekerd. Is het niet in Europa, dan lukt het wel in Azië.
Die gecreëerde magie, en de bijhorende hoge prijs, staan soms een juist oordeel over een wijn in de weg. Want of je het nu wil of niet, je bent er door beïnvloed. Wie aan tafel een wijn met een magisch etiket opent, creëert altijd een bijzondere spanning aan tafel, die zelden leidt tot een ongedwongen degustatie van de wijn. Meestal speelt de vermoede prijs door ieders hoofd, en dat belet een ongeremd genieten. Bovendien zijn de verwachtingen onrealistisch hoog, alsof het een wijn van een andere planeet betreft, en is men bijgevolg een beetje ontgoocheld bij het proeven. Maar uiteraard durft niemand dit toe te geven, en gaat iedereen diep en gelukzalig zuchten en de wijn “formidabel” vinden.
Al dat toneel is nergens voor nodig. Zo'n magische wijn kan best goed zijn. Maar meestal minder goed dan zijn reputatie ons tracht te doen geloven. En zeker minder goed dan zijn prijs ons tracht te doen geloven.
Zelf krijg ik regelmatig de kans om zulke wijnen te proeven. En ik verberg niet dat ik daar enig genot bij ervaar. Maar telkens weer – en zeker als ik de prijs hoor – maak ik voor mijzelf de bedenking dat je dergelijke wijnen eigenlijk niet nodig hebt om een gelukkige wijnliefhebber te zijn. Een met zorg gemaakte beaujolais of chinon – prijs rond de 10 euro - met daarbij wat charcuterie van de streek en een snede goed brood: dat is ook magie.
