Het oude wijnland van de Nieuwe Wereld
Zuid-Afrika wordt beschouwd als een wijnland van de Nieuwe Wereld. Maar haar wijntraditie stamt uit de Oude Wereld.
We vergeten het wel eens wanneer we een fles Zuid-Afrikaanse wijn ontkurken: het land kent een zeer lange wijntraditie, overgebracht vanuit Europa. Reeds in 1659 werden hier de eerste wijnen gemaakt. Maar de specifieke raciale problemen van het land zorgden ervoor dat de wijnbouw internationaal nooit echt van de grond raakte. Door de afschaffing van de apartheid in het begin van de jaren negentig, en de opheffing van de exportsancties, ging de wereldmarkt plots open.
Vandaag staat Zuid-Afrika aan de spits van de nieuwste ontwikkelingen in de wijnbouw: het land is radicaal overgeschakeld op natuurlijke teeltmethoden, door de zwakke munt hebben veel buitenlanders geïnvesteerd in de wijnsector, en de wijntechnologie staat volledig op punt.
Maar omdat al die ontwikkelingen gelijktijdig gebeurden met die van wijnlanden als Australië, Californië en Chili, werd Zuid-Afrika in het schuifje van de Nieuwe Wereld gestopt. Bijgevolg werden de wijnen getypeerd als makkelijk en soepel, met weinig tannines, en niet geschikt om te bewaren.
In zijn boek "Monumenten van de Zuid-Afrikaanse wijn" bestrijdt auteur Guido Francque dat beeld. Hij was vroeger topsommelier in sterrenrestaurants, gaf les aan een hotelschool, en opende een eigen restaurant (Hertog Jan in Brugge, intussen overgenomen door Gert De Mangeleer en Joachim Boudens en drie Michelinsterren waard). Hij was ook de drijvende kracht achter de opleiding van vele jonge sommeliers en het Eigentijds Vlaams Wijninstituut. De research voor het boek werd trouwens gedaan door een van zijn oud-leerlingen, sommelier Fabian Scheys.
Guido Francque heeft zijn hele leven gewijd aan één grote passie, de wijn, en wordt algemeen gewaardeerd als een groot wijnkenner. Maar daar loopt hij niet mee te koop: "Elke blindproeverij leert mij dat je als wijnliefhebber zéér bescheiden moet blijven".
Precies dergelijke blindproeverijen zetten hem ertoe aan om een wijnboek over Zuid-Afrika te schrijven: "Ik heb vastgesteld dat, wanneer mensen niet beïnvloed zijn door etiketten, de Zuid-Afrikaanse wijnen hoog gewaardeerd worden."
Ooit zette hij in een reeks van vijftien gereputeerde Franse wijnen één Zuid-Afrikaanse, die met glans won. Tijdens een uitgebreide degustatie van rosé champagnes (waaronder de grootste namen uit Frankrijk) bleek de beste die van de Zuid-Afrikaanse wijnmaakster Melanie van der Merwe (van het domein JC Le Roux). De sauvignon blanc van Neil Ellis werd naast de duurdere versies van Didier Dagueneau en Cloudy Bay gezet: Ellis overtroefde ze (terwijl je voor de prijs van één fles Dagueneau vier wijnen van Ellis kan kopen). De cabernet sauvignon 1982 van de Zuid-Afrikaan Hempies du Toit (toen nog van het domein Alto) werd tegenover een Mouton Rothschild 1983 gezet: Mouton werd van de tafel geveegd. "En dan ging het om een wijn van 15 euro tegenover een van 150 euro", zegt Guido Francque. Hij organiseerde ook al proeverijen met die andere grote Franse druif: pinot noir. Altijd zat er een Zuid-Afrikaan in de top drie. Wijnmakers als Kevin Grant (van Hamilton-Russell) en Jan Coetzee (van Vriesenhof) kunnen zich probleemloos meten met de grote namen uit Bourgogne.
"Zuid-Afrika is overduidelijk bekwaam om wijnen in de stijl en traditie van de Oude Wereld te maken," zegt Guido Francque, "Met finesse en elegantie dus, en voldoende structuur om lang te bewaren. Het is ongelooflijk hoe vele Zuid-Afrikaanse wijnen na vele jaren nog zo jong en levendig smaken."
Hij proefde de chardonnays van wijnmaker Giorgio Dallacia van het domein Meerlust: zijn 1989 komt nu pas open. "Ik plaatste ooit een Meerlust 95 tegenover een Corton-Charlemagne 95", zegt Francque, "Tot onze eigen grote verbazing vonden we de Meerlust veruit de beste."
Dat Zuid-Afrika dergelijke wijnen kan maken, heeft niet alleen te maken met haar Europese wijntraditie, ook met haar uitzonderlijke ligging en klimaat. Toen ik in de Kaap was, nam wijnmaker Jan Coetzee mij mee naar de top van een heuvel, vanwaar je de Atlantische Oceaan in het westen en de Indische in het oosten kon zien. Uit die twee oceanen rees als het ware de Kaapregio op, als een vloedgolf van glooiende hellingen, badend in de zon die de druiven optimaal doet rijpen. Maar tegelijk voelde ik duidelijk de oceaanwind die voor verkoeling in de wijngaarden zorgt, waardoor de druiven trager rijpen en de wijnen finesse en aromatische expressie krijgen. "Alleen als je dit gezien hebt, begrijp je de Kaap", zei Coetzee.
Guido Francque is al zeker vijftien keer ter plaatse geweest en ervaarde telkens weer hoe geschikt het klimaat er is om grote wijnen te maken. "En toch zijn er nog altijd wijnbouwers die zich spiegelen aan Australië", zegt hij, "Ze denken dat ze blockbusters moeten maken, met veel concentratie en alcohol, om succes te hebben. Maar de markt vraagt nu naar fijne en elegante wijnen. Dààr ligt de toekomst voor Zuid-Afrika."
