Wijn uit de Zwitserse bergen
Nog nooit een Zwitserse wijn geproefd? Logisch, je vindt ze nauwelijks. 99% van de productie wordt door de Zwitsers zelf gedronken. Om ze te proeven, moet je dus ter plaatse gaan. Wat ik met plezier deed. Meer bepaald naar de wijnstreek Valais (of Wallis in het Duits).
Zwitserland associëren we spontaan met skipistes, en dus met een klimaat dat ongeschikt is voor wijnbouw. Maar dat beeld klopt niet. In Zwitserland worden bijzonder goede wijnen gemaakt, met precisie en raffinement zoals in haar horloge-industrie. De beste behoren zonder meer bij de top van Europa.
Hoe komt het dan dat ze zo weinig bekend zijn? Omdat de Zwitsers hun wijnen zelf opdrinken. Export is er nauwelijks. Ook in ons land, waar wijnen uit de hele wereld verkrijgbaar zijn, vind je ze haast niet.
Ik land in Genève, in het Franstalige deel van Zwitserland, aan de oevers van het Lac Léman, dat grote magische meer gevormd door de Rhône. Tegen de steile hellingen, naar het zuiden gericht, zie ik de wijngaarden, de hele dag door beschenen door de zon. Aan de andere kant rijzen machtige bergen op, met sneeuw op de toppen. Dit is het alpiene klimaat dat Zwitserse wijnen die wonderlijke combinatie bezorgt: de volle rijpheid van de zon, met de zuivere frisheid van de berglucht.
De treinen zijn in Zwitserland comfortabel, betrouwbaar en stipt. Ik spoor doorheen de wijnstreek Vaud, rijk en welvarend, met steden als Lausanne en Montreux die een internationale reputatie hebben. Hier is de chasselasdruif koning. Het is een van de meest aangeplante druiven ter wereld, maar vooral als tafeldruif. Als wijndruif wordt ze zelden gebruikt, maar hier worden er uitmuntende wijnen van gemaakt. Nergens anders bereikt wijn van chasselas dit niveau.
Als we het Lac Léman achter ons laten, komen we in de wijnstreek Valais, ruwer en bergachtiger dan Vaud. Hier valt beduidend minder regen, waardoor vele wijndomeinen kanalen in hun wijngaarden hebben aangelegd om ze te irrigeren met bergwater.
De chasselasdruif verandert hier van naam en wordt fendant genoemd. Marc-André Devantéry, directeur van het Domaine du Mont d'Or, het oudste domein van Valais, legt uit waarom: "De naam komt van het werkwoord fendre, omdat de chasselas zo vol sap zit dat ze makkelijk in tweeën splijt." (fendre betekent splijten, nvda).
In tegenstelling tot in Vaud leidt de chasselas/fendant hier tot een verfrissende wijn die jong wordt gedronken, vaak bij de lokale specialiteit van de streek, de raclette, waarbij kaas verwarmd wordt zodat hij smelt. (Tip: de beste plek voor raclette is het restaurant Château de Villa in Sierre.)
Andere witte wijnen worden in Valais gemaakt van de silvaner, hier johannisberg genoemd. Net zoals de chasselas heeft zij geen grote reputatie als wijndruif, maar in Valais leidt ze tot bijzonder mooie wijnen. De allerbeste witte wijnen zijn afkomstig van de druif petite arvine, met haar combinatie van fluwelige rondheid, levendige zuren en vaak een verrassende ziltigheid.
"Daar stopt het niet", zegt Devantéry, "In Valais hebben we vele lokale druiven, zoals humagne blanc. Daarnaast telen we marsanne, bekend van de Franse Rhônevallei, die hier ermitage heet. En pinot gris, bekend van de Elzas, die we malvoisie noemen. En chardonnay, bekend van Bourgogne."
Bij de rode wijnen zien we dezelfde variatie: druiven die in Frankrijk bekend zijn (zoals pinot noir, gamay en syrah) naast lokale druiven (zoals cornalin, humagne rouge, diolinoir, gamaret en garanoir). Typisch voor de Valais is een wijn die Dôle wordt genoemd, een blend van pinot noir en gamay.
"Valais lijkt echt wel een ander land", wordt hier gezegd. "Als we wijn verkopen aan een andere Zwitserse regio, noemen we dat export."
Verder naar het oosten verandert de taal, we bereiken Duitstalig Zwitserland. Maar het Duits dat hier gesproken wordt, wordt door Duitsers niet begrepen. Het is een heel aparte taal die ook nog regionale verschillen kent.
In Sierre kom ik terecht in een grote tent waar de opening van het wijnsalon Vinea wordt gevierd met charcuterie en kazen uit de streek, uiteraard gecombineerd met fendant en andere lokale wijnen. Dat deze streek een heel eigen karakter heeft, wordt hier duidelijk: volks, uitbundig en enthousiast. En vol liefde voor de lokale wijn. Op Vinea kunnen we vele wijnen van vele domeinen proeven. Onze favorieten zijn Leukersonne, Pierre-Elie Caron, Caves du Paradis (van Olivier Roten) en Les Bernunes. (Overigens is ook het bier in Valais uitstekend, onder meer van de Brasserie Valaisanne in Sion).
Van Sierre is er een magisch mooie wandelweg naar een schilderachtig dorpje dat Salgesch heet en waar ik overnacht in het Hotel Arkanum. Er is een restaurant aan verbonden met als plaatselijke specialiteit "cordon bleu", een recept dat oorspronkelijk afkomstig is van de Valais. Het gaat om een filet van kalfs- of varkensvlees die samen met een snede kaas en hesp opgerold en gepaneerd wordt, en dan gebakken. Het recept is zo bekend geworden dat men een goede chef vandaag in het Frans een "cordon bleu" noemt.Op de terugweg naar Genève volg ik de Rhône opnieuw doorheen de Zwitserse wijngaarden, klein en ondiep in het begin, dan breed uitwaaierend in het Lac Léman waar mijn tocht begon. Eens over de grens wordt ze de Franse rivier die vanaf Lyon majestueus zuidwaarts stroomt, om ten slotte uit te monden in de Middellandse Zee. De wijnbergen van de Valais zijn dan ver weg.
Voor meer informatie: swisswinevalais.ch en valais.ch
De wijnen van Zwitserland
Met een gemiddelde temperatuur in juli van 19,4 graden Celcius, doet Zwitserland niet onder voor gereputeerde wijnstreken als Bourgogne, Loire en Elzas. Er is heus niet alleen sneeuw in dit land, gelegen tussen de vier belangrijke wijnlanden Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Italië. Klimaat en bodem zijn wel degelijk geschikt voor wijnbouw. En Zwitserse wijnbouwers gaan even professioneel en meticuleus te werk als hun collega-horlogemakers. Ze maken vaak zeer persoonlijke en originele wijnen, onder meer met inheemse druiven die alleen in Zwitserland voorkomen.
Tachtig procent van de wijnproductie komt uit Franstalig Zwitserland in het westen. Het grootste gebied is de Valais, aan de bron van de Rhône. Dit wordt wel eens het laboratorium van de Zwitserse wijn genoemd: er worden meer dan vijftig verschillende druivenrassen geteeld.
Het andere belangrijke wijngebied, aan de grens met Frankrijk, is Vaud, het traditionele hart van de Zwitserse wijn waar Bourgondische monniken duizend jaar geleden de wijnbouw introduceerden. Dit is de regio waar van de chasselasdruif witte topwijn wordt gemaakt.
Uit beide regio's komen ook uitstekende rode wijnen.
In het noorden en oosten, aan de grenzen met Duitsland en Oostenrijk, komen we vaker de druiven tegen die in deze landen ook geteeld worden, zoals pinot noir en müller-thurgau (beter bekend als rivaner). Vooral de regio Graubünden heeft een sterke reputatie opgebouwd met pinot noir, die zich kan meten met Franse bourgogne.
In het zuiden, aan de grens met Italië, ligt de wijnstreek Ticino waar mooie wijn wordt gemaakt van de merlotdruif, honderd jaar geleden vanuit Bordeaux naar hier gebracht.
Crombé Wines ( Kortrijk (Marke) )
Start2Taste ( Waregem )
